Przepisy dotyczące zgłaszania nieprawidłowości na całym świecie

Chociaż ustawodawstwo na całym świecie jest różne, wiele krajów chroni tych, którzy ujawniają wykroczenia, specjalnymi przepisami dotyczącymi sygnalistów. W naszym miniserialu przyjrzymy się niektórym przepisom dotyczącym zgłaszania nieprawidłowości na całym świecie. 

Oto pierwsza część, przepisy dotyczące sygnalistów w największych krajach anglojęzycznych na świecie. 

Ale po pierwsze, czym jest whistleblowing? 

Whistleblowing ma miejsce, gdy osoba (często pracownik) ujawnia informacje o organizacji, zwykle zgłaszając, że dzieje się coś nielegalnego lub niebezpiecznego. Zazwyczaj, aby roszczenie zostało zakwalifikowane jako whistleblowing, sprawa musi leżeć w interesie publicznym. Oznacza to, że dotyczy więcej osób niż tylko osoby z firmy lub sektora. Większość sygnalistów ujawnia swoje ustalenia wewnątrz firmy. Najczęściej jednak słyszymy o tych, którzy podzielili się swoimi historiami z mediami. 

Unia Europejska 

W 2019 r. UE uchwaliła dyrektywę w sprawie zgłaszania nieprawidłowości, którą firmy zatrudniające ponad 250 pracowników musiały wdrożyć do grudnia 2021 r. Firmy zatrudniające od 50 do 250 pracowników otrzymały dodatkowe dwa lata na dostosowanie się. Jednak państwa członkowskie UE nadal pracują nad aktualizacją swoich przepisów, aby były zgodne z treścią dyrektywy. 

Firmy muszą dostarczyć następujące informacje: 

• Bezpieczne wewnętrzne kanały i procedury zgłaszania nieprawidłowości, przy zachowaniu poufności tożsamości zgłaszającego 
• Możliwość składania zgłoszeń w formie pisemnej lub ustnej za pomocą internetowego systemu zgłaszania nieprawidłowości i/lub infolinii telefonicznej lub systemu poczty głosowej 
• Wyznaczenie właściwych organów do monitorowania zgłoszeń, takich jak szef HR, specjalista ds. zgodności, radca prawny, dyrektor finansowy, członek zarządu lub zewnętrzny rzecznik praw obywatelskich 
• Umawianie spotkania twarzą w twarz, jeśli sygnalista o to poprosi 

Dyrektywa stanowi również, że wszelkie firmy, które utrudniają sygnalistom lub nie zachowują poufności swojej tożsamości, powinny podlegać surowym karom (określonym przez ustawodawców danego kraju). 

Przeczytaj więcej o tym, jakie kraje zamierzają przyjąć unijną dyrektywę w sprawie informowania o nieprawidłowościach tutaj, a więcej o krajowych przepisach dotyczących sygnalistów w UE tutaj 

Stany Zjednoczone 

Stany Zjednoczone mają wiele własnych przepisów dotyczących ochrony sygnalistów, a pracownikom i wykonawcom gwarantuje się wolność słowa, a także ochronę przed odwetem. Wraz z tymi przepisami jest nietypowy dodatek programu „bounty” (znajduje się również w innych krajach, takich jak Singapur, za zgłaszanie karteli). Oznacza to, że sygnaliści mogą otrzymać nagrody finansowe, jeśli ich roszczenie przeciwko pracodawcy zakończy się sukcesem. Aby zakwalifikować się do tego programu, sprawy trzeba zgłaszać online za pośrednictwem określonych portali lub wysyłając e-mail lub publikując specjalny formularz. Niektóre z tych nagród są nawet dostępne dla sygnalistów spoza USA. 

W przeciwieństwie do UE, prawo federalne nie wymaga od prywatnych przedsiębiorstw posiadania specjalnych kanałów zgłaszania nieprawidłowości ani przestrzegania jakichkolwiek procedur. Inną kwestią jest to, że w USA ruch związkowy jest szczególnie silny i członkom związku można zapewnić dodatkową ochronę prawną.

Kanada 

 Wśród krajów o słabej prawnej ochronie sygnalistów trzeba wymieć Kanadę. W rzeczywistości, według raportu International Bar Association z 2021 r., zajęła wspólnie najgorsze miejsce, z Libanem i Norwegią. Chociaż Kanada uchwaliła ustawę o zgłaszaniu nieprawidłowości w 2005 r., rząd kanadyjski został oskarżony o to, że ani skutecznie nie wykorzystał, ani nie dokonał przeglądu swojego systemu. Istnieje ustawa o ochronie przed ujawnieniem służb publicznych (PSDPA), ale została ona również ostro skrytykowana w raporcie z 2017 r. przez Centrum Wolnej Wypowiedzi. 

Wielka Brytania 

Wielka Brytania ma historię potężnych przepisów dotyczących informowania o nieprawidłowościach, takich jak ustawa o ujawnieniu w interesie publicznym z 1999 r. (PIDA). Skupiają się one na ochronie sygnalisty przed wszelkimi działaniami odwetowymi (podobnie jak prawo w Nowej Zelandii). Natomiast nie skupiają się na przestrzeganiu żadnych szczególnych procedur. 

Zmieniono również specyficzny charakter informowania o nieprawidłowościach w Wielkiej Brytanii. Tak więc zgłaszane problemy postrzega się jako leżące w interesie publicznym (wpływającym na szerszą publiczność), aby można je było liczyć jako sygnalizowanie nieprawidłowości. Roszczenia mogą dotyczyć przestępstw kryminalnych, nieprzestrzegania prawa, niesprawiedliwości, naruszeń BHP, szkód w środowisku, a nawet ukrywania wykroczeń w ramach tych kategorii. 

Od stycznia 2020 r. Wielka Brytania nie jest już członkiem UE. Jednak nadal wiele brytyjskich firm, zobowiązanych jest przestrzegać dyrektywę UE zgodnie z umową o handlu i współpracy między Wielką Brytanią a UE. Możliwe, że rząd Wielkiej Brytanii mógłby wziąć to porozumienie pod uwagę podczas przeglądu własnego ustawodawstwa. 

Australia 

W Australii tożsamość pracowników informujących o nieprawidłowościach musi być z mocy prawa utrzymywana w tajemnicy (z wyjątkiem niektórych przypadków). Australijskie przepisy dotyczące zgłaszania nieprawidłowości nie określają żadnych metod ani procedur zgłaszania. Obejmuje jednak ochronę sygnalistów, którzy ujawniają „niewłaściwy stan rzeczy”, na przykład naruszenie kodeksu firmy. 

Dodatkowo od stycznia 2020 r. rozszerzenie Ustawy o spółkach stanowiło, że niektóre rodzaje podmiotów (np. spółki publiczne) są zobowiązane do posiadania polityki sygnalistów. Polityka ta musi zawierać informacje dotyczące ochrony prawnej, a także procedury dochodzenia. 

Nowa Zelandia 

Nowa Zelandia niedawno zaktualizowała swoją Ustawę o Protected Disclosures Act z 2000 r., w dniu 1 lipca 2022 r. Zaktualizowana ochrona sygnalistów jest pod wieloma względami podobna do unijnej dyrektywy w sprawie zgłaszania nieprawidłowości. 

Kluczowe zmiany obejmują nowe i bardziej szczegółowe zobowiązania odbiorcy zgłoszeń sygnalistów do potwierdzenia ich otrzymania, rozpatrzenia i załatwienia sprawy. Dodatkowo także do poinformowania osoby ujawniającej oraz uzasadnienia decyzji. Umożliwia również sygnalistom dokonanie ujawnienia bezpośrednio właściwemu organowi i rozszerza definicję „poważnego wykroczenia”. Podobnie jak w przypadku dyrektywy UE w sprawie sygnalistów, ochrona jest dostępna nawet w przypadku pomyłki sygnalisty. Oczywiście pod warunkiem ujawnienia informacji w dobrej wierze. 

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat przepisów w zakresie zgłaszania nieprawidłowości w innych krajach na świecie, przeczytaj tutaj i tutaj.

Czy chcesz dowiedzieć się więcej o usłudze zgłaszania nieprawidłowości i bezpiecznych kanałach wewnętrznych? Przeczytaj więcej o Dyrektywie UE w zakresie whistleblowing tutaj oraz na stronie Rządowego Centrum Legislacji

Szukasz poufnego kanału do zgłaszania nieprawidłowości? Przeczytaj więcej tutaj.

Czy chciałbyś omówić system whistleblowingu dla swojej firmy?

Skontaktuj się z nami lub zarezerwuj bezpłatne demo!